Naar levende culturen en dekolonisatie in onze bioregio’s
Door Eduardo Caceres Salgado en Janneke Bruil
Wij werken in twee verschillende bioregio’s aan dekolonisatie door middel van het versterken van de relaties tussen plek, cultuur en economie. Die bioregio’s zijn het Stroomgebied Zuid-Veluwe in Nederland en het Aylla Rewe Budi-gebied in Chili. Daarin werken we samen met vele anderen volgens de principes van agroecologie. In beide gebieden bouwen we aan levende culturen. Het uiteindelijke doel is het verbeteren van het welzijn van huidige en toekomstige generaties, vooral in de context van toenemende droogte, vervuiling, biodiversiteitsverlies, klimaatverandering en sociale desintegratie.
In het specifieke geval van het Stroomgebied Zuid-Veluwe in Nederland zijn we sinds enkele maanden met vele inwoners bezig om de collectieve identiteit en droom voor het stroomgebied te definiëren. Zo komen we tot concrete samenwerkingen in ons gebied. In het geval van het Aylla Rewe Budi gebied in Chili, werken we met inheemse gemeenschappen aan het behoud van hun bioculturele erfgoed. Dat doen we door het herstel van traditioneel bosbeheer voor de productie van voedsel, vezels en cosmetica.
Levende culturen
Het doel, in beide gevallen, is de integratie van wie we zijn (cultuur), waar we leven (plek) en wat we doen (economie), om uiteindelijk tot ‘levende culturen’ van zorg en overvloed te komen. Kennisuitwisseling is daarom heel belangrijk, met name het leren van traditionele praktijken en (cosmo)visies. Die zijn vaak diep verankerd in de geschiedenis en cultuur van een bioregio of stroomgebied, en kunnen waardevolle inzichten bieden. Het herstellen en erkennen van inheemse en boerenkennis, bijvoorbeeld over endemische planten, draagt bij aan een meer weerbare, biodiverse en inclusieve voedselproductie en samenleving. Dit is voor ons een belangrijk aspect van de dekolonisatie van het voedselsysteem. We gebruiken ‘levende culturen’ in meervoud. Dat is omdat culturen ontstaan als antwoord op de kwaliteiten van elke plek. Of, in andere woorden: de bio-culturele uniekheid van elke plek. Het gaat er niet om overal dezelfde cultuur te creëren. Dit zou immers gewoon een andere vorm van kolonisatie zijn. We vinden het daarom belangrijk om via het meervoud de noodzaak van diversiteit te benadrukken.
In de kas van Fernando Quilaqueo (Budi Anumka, Aylla Rewe Budi) Foto: Eduardo Caceres Salgadogs.
Kolonialisme
Eeuwenlang hebben kolonisten hun uiterste best gedaan om de kennis, talen en wereldbeelden van hele gemeenschappen met geweld uit te wissen. De gedwongen introductie van nieuwe monoculturen, de push van exportgewassen en de algemene uitbuiting van volkeren en de natuur hebben hun tol geëist. De kennis, talen en wereldbeelden van inheemse gemeenschappen verdwenen. Landbouwpraktijken die goed werkten in het lokale ecosysteem en in de lokale cultuur werden radicaal veranderd ten behoeve van de wensen van de kolonisten.
De relaties tussen plek, cultuur en economie
Juist omdat kolonialisme heeft geleid tot verlies van biodiversiteit, tradities en unieke kennis in de landbouw, is het belangrijk om de verbinding te herstellen tussen gemeenschappen en ecosystemen. Centraal in ons werk in beide regio’s staat daarom het creëren van symbiotische relaties tussen plek, cultuur en economie. Waarin we niet buiten de natuur staan, maar deel van haar zijn. We zijn onderling verbonden en onderling afhankelijk. Dit is een fundamenteel andere kijk op het leven dan het dominante idee van scheiding. Dat laatste is vooral gericht op individuen en op concurrentie in plaats van op het collectief.
Bovenstaande is een samenvatting van een verhaal uit de brochure ‘Lerend richting dekoloniale en rechtvaardige voedselsystemen geworteld in Nederland‘, van Toekomstboeren. Lees het hele artikel hier: Dieper wortelen op de plek waar we leven.